7 Şubat 2008 Perşembe

DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME YÖNTEMLERİ

DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME YÖNTEMLERİ

1-PEKİŞTİREÇLER
a)Olumlu Pekiştireçler
b)Olumsuz Pekiştireçler
2-DOYURMA
3-MOLA
4-SÖNDÜRME
5-CEZA
6-YENİ BİR DAVRANIŞ ORTAYA ÇIKARMA

1-PEKİŞTİRME

Bir davranışın sıklığını artıran çevresel uyaranlara PEKİŞTİREÇ, bu sürece de PEKİŞTİRME denir.
Pekiştireç, bir davranıştan hemen sonra verildiği takdirde o davranışın tekrarlanma olasılığını artıran bir uyarıcıdır.

İki tür pekiştireç vardır;

A)Pozitif Pekiştireç
B)Negatif Pekiştireç

A)Pozitif Pekiştireç : bireyin istendik yönde bir davranışı sergilemesinden hemen sonra verilen pekiştireçtir.
Örneğin : sınıfta sürekli ayakta gezinen bir öğrenci yerine oturduğu zaman şeker verilmesi gibi.

B)Negatif Pekiştireç : bireyin istenmedik yönde bir yönde davranış sergilemesinden hemen sonra verilen pekiştireçtir. Negatif pekiştireç, pozitif pekiştirecin tersine belli bir uyarıcının(ödülün) verilmesi değil, uyarıcının ortadan kaldırılmasıdır.
Örneğin: etkinlik sırasında yerinden kalkan öğrenci azarlanır(kızılır) bir daha aynı davranışı yapmaya kalktığı zaman yerinden kalkarsan seni azarlarım(kızarım) kalkmazsan azarlamam şeklinde.

Pekiştireç Çeşitleri :
1-Tüketilen pekiştireçler : şeker, çikolata vb.
2-Etkinlik ile ilgili pekiştireçler : gezmeye götürmek, arkadaşları ile oynamasına izin vermek, TV.izlemek, bahçeye inmek gibi.
3-Toplumsal pekiştireçler :öpme, sarılma, aferin vb. ifade ve davranışlar.

Ø ÖNMELİ:
ü Pekiştireçler davranıştan hemen sonra verilmelidir.
ü Pekiştireçler çocuğun yaşına, ilgi ve isteklerine uygun olmalıdır.
ü Çocuğun yapmış olduğu davranışla pekiştireç arasında ilişki kurması için bir çok kez tekrar edilmesi gerekir

2-DOYURMA

Pekiştirici artırmak yoluyla davranışı ortadan kaldırmaya DOYURMA denir.
Örneğin: Çocuk küfür ediyor ve hiçbir yöntem etkili olmuyor. Bu durumda çocuk sürekli küfür etmesi için teşvik ediliyor. Bir süre sonra teşvik edildiği ve kızgınlık tepkisi yaratamadığı için küfür etme davranışına doygunluk oluşuyor ve davranış sona eriyor.

3-MOLA
Mola da çocuk, uygun olmayan davranışı izleyen durumda belli bir süre için tüm pekiştireçlerden yoksun bırakılır. Buradaki amaç çocuğun olumsuz davranışlarının pekişmesi olasılığını ortandan kaldırmaktır.
ÖRNEĞİN: Sınıfta etkinlik sırasında arkadaşlarına sürekli sataşan, omuz atan, konuşan öğrencinin sınıfın bir köşesinde sessizce oturmasının veya bir odaya göndererek orada kalmasını sağlamak gibi.
Ø ÖNEMLİ

ü Mola en az 2 DK. En fazla 5 DK. Olmalıdır.
ü Mola yerinin veya odasının karanlık veya çocuğa zarar verici nitelikte olmamasına özen gösterilmelidir.

4-SÖNDÜRME

Pekiştirilmekte olan bir davranış pekiştirilmezse, bir süre sonra zayıflar ve ortadan kalkar buna SÖNME denir.
ÖRNEĞİN: Çocuk ne zaman ağlasa annesi müzik dinlemesine izin vermektedir ve ağlama davranışı günden güne artmaktadır. Öyle ise annenin çocuk her ağladığında müzik dinlemesine izin vermesi pekiştireçtir. Anne çocuk ağladığında onu görmezden gelirse, davranış zamanla zayıflar ve sönme meydana gelir.

Ø ÖNEMLİ:
Söndürmede davranışı sürdüren pekiştirecin kesilmesi önce o davranışın sıkılığını ve şiddetini artırır. (ağlama ile birlikte tepinme de olabilir) ancak ağlamayı görmemeye devam ettikçe davranış giderek azalır ve zamanla tamamen ortadan kalkar.
Burada anne çocuğun ağlama davranışını görmezden gelirken, istendik yönde davranış sergilediğinde yani sustuğunda çocuğa pekiştireç vermesi ağlama davranışının daha çabuk sönmesini sağlar.




5-CEZA

Bir davranışın tekrar yapılmaması için yada azaltmak için uygulanan üzüntü ve acı verici bir yöntemdir.

Ceza Yöntemleri:
1-Dayak
2-Kulak çekme
3-Odaya kapatma
4-Harçlığını kesme
5-Sokağa bırakmama
6-Erken yatırma
7-Mahrum etme… vb.

Ø ÖNEMLİ:
ü Ceza, davranışı ortadan kaldırmaz bastırır.
ü Ceza çocukta korku yaratır.
ü Cezada uygulayıcı çocuğa uygun olmayan bir model oluşturur. (Dayak atmak gibi.)


CEZA UYGULAYAN ANNE BABA VE ÖĞRETMEN ŞUNLARI YAPMALIDIR.

ü Çocuğa cezalandıracağı davranışı açıklamak.
ü Kabul edilebilir davranış için model oluşturmak.
ü Cezayı kabul edilmeyen davranışın hemen ardından uygulamak
ü Aynı davranış için hep aynı ceza verilmelidir.



ÖRNEK 1: Sınıfta sürekli sandalyeyi deviren çocuk, sadece o sandalyeyi düzeltmekle kalmaz, diğer sandalye ve masaları da düzeltip, odadaki diğer eşyaları da uygun duruma getirmek zorundadır ve her defasında çocuktan aynı şey istenmelidir.

ÖRNEK 2 : 13 yaşındaki zihinsel engelli bir kız çocuğu altını ıslattığında, çamaşırlarını temiz ile değiştirerek, kirli çamaşırlar çocuğa yıkatılıyor ve yıkadıktan sonra kuruması için astırılıyor, çamaşırların yıkandığı küvet temizletilmiştir. Bunun sonucunda davranış ortadan kalmıştır


6-YENİ BİR DAVRANIŞ ORTAYA ÇIKARMA
^BİÇİMLENDİRME^

Biçimlendirme, birey tarafından daha önce yapılmamış bir davranışın ortaya çıkarılmasında kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde bireyin davranışları gözlemlenir bu davranışlardan bizim istediğimiz davranışa yakın düzeydeki davranışı andıran davranış pekiştireçle pekiştirilir.

Ø ÖNEMLİ:
ü Doğru yönde hareket etmek
ü Bir adımdan diğerine hızlı hareket etmeyin
ü Yeterince küçük adımlarla ilerleyin

ÖRNEK 1: Etkinliklere katılmayan söz dinlemeyen bir öğrenci, istediğimiz davranışa yakın bir davranış sergilediğinde bu davranışı pekiştirilir.

ÖRNEK 2: Yada konuşma güçlüğü çeken bir çocuk, istediğimize yakın sesler çıkardığında bu davranışı ödül ile pekiştirilir.


UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARIN AZALTILMASINDA
GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN HUSUSLAR

Çocuğun birden çok problem davranışı olabilir. Ancak davranışların hepsiyle birden çalışılmaya başlanmalıdır. Ailesini ve çevresini en çok rahatsız eden, fiziksel zarara yol açabilen yada çocuğun beceri öğrenmesini engelleyen davranışları seçilmelidir.
ü Uygun olmayan davranışı azaltma programının ilk aşaması o davranışı ORTAM-DAVRANIŞ-SONUÇ ilişkisi içerisinde çok ayrıntılı gözlemlemek ve gözlem sonuçlarını kaydetmek olmalıdır.
ü Davranışı bir gün ya da kısa süreli gözlemlemek yeterince bilgi verici olmayabilir. Bu nedenle; başlangıçta davranış en az 3 gün üst üste gözlemlenmelidir.
ü Davranışla başa çıkmak için belirlenecek yol, çocuğun ve davranışın özelikleri göz önüne alınarak seçilmelidir.
Davranışla başa çıkmak için belirlenecek teknik, daha sonra tutarlı ve karalı bir şekilde uygulanmalıdır.
ü Uygulanan teknik başlangıçta 15 gün süre ile uygulanmalıdır. Uygulamanın ilk günlerinde problem davranış daha fazla artması ve daha sonra yavaş yavaş azalması hedeflendiğinden uygulamaya ilk 15 gün ara verilmemelidir.
ü Uygulama sonucunda davranışa ilişkin kayıt tutulması ve sonuçların gözlemlenmesi gerekmektedir. Bu tekniğin işleyip işlemediğini görmek için önemlidir.
Okul ortamına uygun olmayan davranışların azaltılması için uygulanan program hakkında anne-baba da bilgilendirilerek okul-ev paralelliği sağlanmalıdır

Hiç yorum yok: